Cztery sposoby, w jakie inne jednocześnie przyjmowane leki mogą skomplikować próby kliniczne

Inne jednocześnie przyjmowane leki (con-meds) to leki na receptę, leki dostępne bez recepty (OTC) lub suplementy diety, które uczestnik próby klinicznej przyjmuje w momencie badania oprócz badanego leku.

Obecność innych jednocześnie przyjmowanych leków może mieć poważny wpływ na czas trwania i koszt próby klinicznej, szczególnie w kwestiach kwalifikowalności pacjentów i bezpieczeństwa. Inne jednocześnie przyjmowane leki są częstym powodem odrzucenia osób chcących wziąć udział w badaniach klinicznych. Systematyczny przegląd randomizowanych prób kontrolowanych wykazał, że 54,1% z nich obejmowało co najmniej jedno kryterium wykluczenia związane z lekami. Do tego dochodzi fakt, że 85% prób klinicznych nie spełnia terminów rekrutacji pacjentów, co jasno pokazuje potencjalny wpływ innych jednocześnie przyjmowanych leków.

Problemy te potęguje fakt, że inne leki są powszechnie stosowane przez potencjalnych uczestników badania. Przegląd prób klinicznych wykazał, że 78% pacjentów biorących udział w próbie z użyciem ziprasidonu (leku przeciwpsychotycznego stosowanego w leczeniu schizofrenii) przyjmowało jednocześnie inne leki. Kilka innych badań wykazało podobne wyniki: uczestnicy zgłaszali przyjmowanie co najmniej jednego innego leku aż w 83% przypadków.

Inne jednocześnie przyjmowane leki również mogą mieć wpływ na wyniki leczenia. Interakcje z badanym lekiem mogą prowadzić do błędnych wniosków. W związku z tym przepisy dotyczące dobrej praktyki klinicznej (GCP) nakładają na badaczy obowiązek zwracania uwagi na inne leki stosowane przez uczestników badania.

Biorąc pod uwagę wszystkie korzyści płynące z gromadzenia i analizy danych dotyczących innych jednocześnie przyjmowanych leków, dlaczego kwestia ta nie jest traktowana poważniej?

Cztery wyzwania związane ze śledzeniem innych jednocześnie przyjmowanych leków

Chociaż kwestia stosowania innych leków podczas prób klinicznych jest bez wątpienia ważnym zagadnieniem dla firm farmaceutycznych pragnących potwierdzić bezpieczeństwo i skuteczność badanych leków, w wielu badaniach klinicznych nadal nie monitoruje się i/lub nie analizuje odpowiednio tego aspektu. Oto dlaczego:

1. Branża nadrabia zaległości: do niedawna wiele firm farmaceutycznych nie zwracało uwagi na skuteczne śledzenie i analizę innych jednocześnie przyjmowanych leków podczas prób klinicznych. Jednak wraz ze wzrostem powszechności stosowania innych leków w populacji ogólnej potencjalny wpływ na wiarygodność danych z prób klinicznych staje się coraz bardziej widoczny. W związku z tym zarówno firmy farmaceutyczne, jak i organy regulacyjne zaczynają zwracać uwagę na stosowanie innych leków przez uczestników badań i poświęcać tej kwestii więcej uwagi.
2. Dane mogą być niewiarygodne: wiele protokołów badań wymaga odnotowania stosowania innych leków w dokumentacji pacjenta. Może to jednak być niezwykle trudne zadanie, ponieważ uzależnione jest od uczciwego i dokładnego zgłoszenia informacji przez uczestnika badania, a także od szczegółowego przeglądu dokumentacji medycznej.
3. Dane są skomplikowane. Nie wystarczy podać nazwy leku, ponieważ w przypadku większości zgłoszeń dotyczących innych jednocześnie przyjmowanych leków wymagane jest wskazanie dawki, częstotliwości i czasu stosowania. Często konieczne jest utworzenie wielu wpisów dotyczących innych jednocześnie przyjmowanych leków w dokumentacji badania dla tego samego leku, jeśli zmienia się dawka lub jeśli pacjent przerywa i wznawia przyjmowanie leku. Może to potencjalnie prowadzić do kilkudziesięciu lub nawet większej liczby błędów w wpisach danych dotyczących jednego pacjenta.
4. Wdrażanie nowych technologii przebiega powoli. Dotychczas jeśli w trakcie próby klinicznej zbierano informacje dotyczące zdarzeń niepożądanych, odbywało się to na papierze. Uczestnicy próby klinicznej mogą zostać poproszeni o przyniesienie osobistego dziennika zawierającego informacje o wszystkich dodatkowych lekach, które przyjmują, a nawet o przyniesienie swoich leków w celu udokumentowania ich przyjmowania w ośrodku. Prowadzenie tego rodzaju dokumentacji w formie papierowej jest uciążliwe i z pewnością nie sprzyja skutecznej ani wydajnej analizie potencjalnych interakcji między innymi przyjmowanymi lekami a tymi badanymi w ramach próby klinicznej.

Przyszłość jednocześnie przyjmowanych leków w ramach prób klinicznych

Na szczęście obecnie dostępne są nowe technologie elektroniczne, które pozwalają sprostać temu wyzwaniu. Gdyby uczestnicy badania mogli korzystać z e-dziennika, mogliby na przykład uzyskać elektroniczny dostęp do list i dawek różnych leków, a następnie natychmiast przesłać informacje o innych jednocześnie przyjmowanych lekach do bazy danych próby klinicznej — umożliwiając firmom farmaceutycznym łatwe gromadzenie danych i dostęp do nich w celu analizy, a tym samym uzyskanie lepszego wglądu w różne zmienne mające wpływ na pacjenta.

Nowe narzędzia pojawiają się w odpowiednim momencie, ponieważ wkrótce mogą wejść w życie nowe przepisy regulujące kwestie danych dotyczących innych jednocześnie przyjmowanych leków. Chociaż wytyczne FDA zawsze wymagały analizy wpływu innych jednocześnie przyjmowanych leków podczas prób klinicznych, nie zawsze były one ściśle egzekwowane. Inne jednocześnie przyjmowane leki zawsze wchodziły w skład kryteriów włączenia i wyłączenia stosowanych w odniesieniu do pacjentów uczestniczących w próbach klinicznych, ale po przyjęciu do badania sponsorzy zazwyczaj w niewielkim stopniu — jeśli w ogóle — monitorowali subtelny wpływ tych leków na wyniki próby. Sytuacja zaczyna się zmieniać, ponieważ organy regulacyjne coraz częściej wymagają dokładniejszej analizy innych jednocześnie przyjmowanych leków w raportach z badań klinicznych.

Dokładna dokumentacja dotycząca innych jednocześnie przyjmowanych leków nie tylko ułatwia charakteryzowanie zdarzeń niepożądanych i interakcji między lekami w celu określenia profilu bezpieczeństwa badanego leku. W praktyce prawie każda osoba uczestnicząca w badaniu klinicznym przyjmuje jednocześnie inne leki — multiwitaminy, suplementy diety lub popularne leki dostępne bez recepty stosowane w leczeniu bólu lub alergii. W sytuacji, gdy sponsorzy borykają się z ogromną presją finansową, aby przeprowadzić badania zgodnie z harmonogramem i w ramach budżetu, ważne jest, aby zdawać sobie sprawę z wpływu innych jednocześnie stosowanych leków na dotrzymanie terminów rekrutacji pacjentów.

„Podczas prób klinicznych nacisk kładziono na badany lek” — mówi dr Sameer Thapar, dyrektor ds. globalnego nadzoru nad bezpieczeństwem farmakoterapii w Oracle. „Jednak w celu optymalnej interpretacji wyników należy wziąć pod uwagę całą gamę stosowanych leków. Inne jednocześnie stosowane leki, mimo że są niezbędne dla pacjenta, mogą wpływać na wyniki i powinny zostać uwzględnione w analizie”.

Faktem jest, że nie możemy już sobie pozwolić na sztywne stosowanie kryteriów włączenia/wyłączenia do badań bez krytycznego spojrzenia na związane z tym niuanse. Kluczem jest prawidłowe i rutynowe śledzenie danych dotyczących innych jednocześnie stosowanych leków we wszystkich ośrodkach, aby można było wyciągnąć odpowiednie wnioski, które pozwalają zdecydować, czy można prowadzić dalsze badania, lub określić potencjalne skutki uboczne. Jest to ważne nie tylko z punktu widzenia obniżenia ogólnych kosztów opieki zdrowotnej, ale także przyspieszenia wprowadzenia ratujących życie terapii.

W Oracle doceniamy pracowników służby zdrowia, którzy umożliwiają przeprowadzanie prób klinicznych i niestrudzenie pracują nad rozwojem badań medycznych we współpracy z partnerami takimi jak CISCRP. Oracle jest liderem w walce z COVID-19, pomagając przyspieszyć prace nad rozwojem klinicznym i uczestnicząc w innowacyjnych inicjatywach branżowych, takich jak Therapeutic Learning System i paszport szczepień przeciwko COVID-19.