Program Excel nadal jest najczęściej używanym narzędziem do zarządzania procesami rozpoczynania badań — korzysta z niego aż 78% organizacji. Według badania przeprowadzonego w 2019 r. tylko 28 procent organizacji CRO korzysta z komercyjnych aplikacji do rozpoczynania badań, co stanowi ponad dwukrotnie więcej niż w przypadku sponsorów. 60 procent organizacji CRO twierdzi, że w celu usprawnienia rozpoczynania badań najlepiej byłoby ograniczyć stosowanie arkuszy kalkulacyjnych i ręcznych procesów.
Niektóre z nieodłącznych ograniczeń programu Excel znajdują odzwierciedlenie w trzech głównych problemach sponsorów / organizacji CRO związanych z rozpoczynaniem badań, które są następujące: brak nadzoru operacyjnego i dostępności raportów w czasie rzeczywistym dotyczących statusu prób klinicznych lub wyników CRO; brak standardów zarządzania projektami, w szczególności działań mających wpływ na kamienie milowe na ścieżce krytycznej; oraz brak integracji systemów służących do oceny wykonalności, aktywacji i zarządzania dokumentami.
Jak ważny jest etap rozpoczęcia badania? Rozpoczęcie prób klinicznych obejmuje wiele działań, w tym wybór kraju, wizyty przed badaniem, wybór i uruchomienie ośrodka, złożenie dokumentów regulacyjnych, zawarcie umowy i zatwierdzenie budżetu oraz rekrutację pierwszego pacjenta. Proces ten jest powszechnie uznawany za wąskie gardło, które spowalnia prace nad opracowywaniem leków, powodując znaczne opóźnienia i koszty, a obecnie przebiega jeszcze wolniej niż dziesięć lat temu. Według Covance, jednej z pięciu największych organizacji CRO, uruchomienie jednego ośrodka badawczego kosztuje sponsorów 50 000 dolarów, a szacowane straty związane z nieefektywnymi ośrodkami w latach 2006–2010 wyniosły prawie 2 miliardy dolarów.
Statystyki te nie napawają optymizmem, a jednocześnie podkreślają znaczenie właściwego rozpoczęcia prób klinicznych oraz wyboru odpowiednich narzędzi i procesów zapewniających sukces.
Biorąc pod uwagę popularność programu Excel, nie da się zaprzeczyć, że instynktownie sięgamy po niego, gdy musimy wykonać zadania analityczne. Nie dziwi więc, że jest to najczęściej wybierane narzędzie do analizy danych. Ale czy Excel jest odpowiednim narzędziem do planowania i gromadzenia danych klinicznych?
Główną wadą korzystania z programu Excel do zarządzania próbami klinicznymi jest brak funkcji zarządzania projektami. Na przykład brakuje funkcji takich jak definiowanie i śledzenie kamieni milowych badania, przypisywanie czynników ryzyka wraz z ponownymi prognozami kamieni milowych, rejestrowanie zakończenia działań oraz automatyczne inicjowanie działań (zależności) po zakończeniu innych.
FDA wymaga zgodności z normą 21 CFR Part 11, która między innymi nakłada obowiązek zapewnienia identyfikowalności wszelkich zmian wprowadzonych w danych. W przypadku zmiany wartości w arkuszu kalkulacyjnym należy zapisać jej historię, w tym informacje o osobie, która dokonała zmiany, datę i godzinę zmiany, stare i nowe wartości oraz powód zmiany. Funkcja kontroli zmian nie jest dostępna w programie Excel.
Kto ma dostęp do danych? Kiedy? Arkusze kalkulacyjne oferują bardzo ograniczone możliwości kontroli uprawnień w zakresie ograniczania dostępu wielu użytkowników. Ten brak ochrony może prowadzić do manipulacji danymi, co zagraża ich integralności. W programie Excel nie ma możliwości przypisywania ról.
Ręczne wprowadzanie danych to żmudna i podatna na błędy czynność. Chociaż program Excel oferuje podstawowe funkcje sprawdzania poprawności danych za pomocą różnych formuł, nadal łatwo o pomyłki, które mogą pozostać niezauważone. Chociaż korzystanie z programu Excel zazwyczaj pozwala początkowo zaoszczędzić czas, ponieważ pracownicy już go znają i nie trzeba ich szkolić, to jednak konsolidacja plików i sprawdzanie błędów może pochłonąć sporo czasu.
Kto ma kopię główną? Gdzie ona się znajduje? Czy ta wersja jest zgodna z moim systemem? Arkusze kalkulacyjne mogą być trudne do znalezienia, jeśli są zapisane w wielu plikach i folderach. Często zdarza się, że ważne informacje są rozproszone i powstaje wiele kopii dokumentu.
Arkusze kalkulacyjne nie są wystarczająco zaawansowane, aby zapewnić organizacjom zgodność z ich standardowymi procedurami operacyjnymi (SOP) oraz wymogami regulacyjnymi w zakresie zarządzania dokumentacją i przepływem pracy. Excel jest w najlepszym razie ręcznym narzędziem do śledzenia statusu dokumentacji zebranej za pośrednictwem wiadomości e-mail i spotkań, co oznacza, że aktualny status rzadko jest dostępny lub dokładny.
Próby kliniczne są rutynowo outsourcowane i przeprowadzane w ośrodkach na całym świecie. Branża badawcza jest obecnie w wysokim stopniu oparta na współpracy, dlatego też organizacje badawcze muszą dysponować narzędziami umożliwiającymi niezbędną komunikację. Korzystanie z programu Excel do śledzenia badań klinicznych może być koszmarem, gdy komunikacja odbywa się za pośrednictwem poczty elektronicznej i telefonu, a dziesiątki wersji dokumentów krążą bez żadnego zabezpieczenia.
Rozmiar, zakres i złożoność prób klinicznych oraz związane z nimi koszty stanowią wystarczające uzasadnienie dla wprowadzenia pewnego nadzoru. Sponsorzy współpracujący z wieloma partnerami często mają trudności z monitorowaniem i wyborem odpowiednich partnerów, a program Excel nie jest pomocny w tym zakresie. Przy wyborze partnerów badawczych należy wziąć pod uwagę szereg czynników, takich jak m.in. dotychczasowe wyniki, umiejętności i kompetencje czy posiadany sprzęt. Korzystanie z programu Excel na potrzeby śledzenia badań znacznie utrudnia aktualizowanie tych kluczowych informacji, a ich bieżące monitorowanie przy użyciu ręcznych procesów również jest kłopotliwe.
Złożoność procesu nadzoru jest szczególnie widoczna podczas współpracy z wieloma organizacjami CRO w ramach wielu równoległych badań. Korelacja wyników uzyskiwanych przez organizacje CRO stosujące różne formaty raportowania utrudnia natychmiastowy nadzór. Szczegółowe raporty organizacji CRO często maskują ryzyko i opierają się na własnych, odizolowanych szablonach programu Excel, procesach oraz niedokładnych, niespójnych i nieaktualnych danych. W rezultacie brakuje przejrzystości, a decyzje są podejmowane z opóźnieniem, co przekłada się na osłabienie zaufania.
Korzystanie z programu Excel do zarządzania badaniami klinicznymi z natury rzeczy wymusza decentralizację wszystkich działań badawczych. Organizacja może korzystać z bazy danych do zarządzania pacjentami, programu Excel do śledzenia finansów i realizacji wizyt, aplikacji do planowania spotkań oraz usług zewnętrznego dostawcy do zarządzania rekrutacją. Rozdzielenie wszystkich tych działań badawczych pomiędzy różne aplikacje jest nie tylko nieefektywne, ale także może prowadzić do błędów i nieporozumień wśród pracowników.
Ręczne wprowadzanie danych w programie Excel jest czasochłonne i niebezpieczne, ponieważ może skutkować błędami. Wszelkie istniejące raporty trzeba wówczas tworzyć ręcznie i regularnie aktualizować — jeden błąd może wpłynąć na wyniki całego badania. Ponadto program Excel jest nieelastyczny i w wielu przypadkach po prostu się nie sprawdza. Funkcje, których nie oferuje Excel, obejmują elastyczne wykresy, pulpity nawigacyjne, eksplorację danych w czasie rzeczywistym oraz możliwość obsługi ogromnych ilości danych i map.
Odchodzenie od programu Excel
W odpowiedzi na te problemy firmy zajmujące się próbami klinicznymi coraz częściej wdrażają aplikacje do rozpoczynania badań, które zostały stworzone specjalnie po to, aby umożliwić sponsorom, organizacjom CRO i ośrodkom badawczym rozpoczęcie badań klinicznych w jak najkrótszym czasie. Aplikacje do rozpoczynania badań wspierają komunikację, raportowanie, śledzenie, nadzór, ograniczanie ryzyka i zarządzanie danymi, przyspieszając działania zespołów badawczych na etapie aktywacji, a jednocześnie skracając czas poświęcany na gromadzenie i omawianie aktualnych informacji. Wszyscy interesariusze mają dostęp do informacji w czasie rzeczywistym i dysponują jednolitym obrazem sytuacji.