Eşlik Eden İlaçların Klinik Araştırmanızı Zorlaştıracağı Dört Yol

Eşlik eden ilaçlar, bir klinik araştırma katılımcısının araştırma sırasında araştırılan ilaca ek olarak aldığı reçeteli ilaçlar, reçetesiz (OTC) ilaçlar veya beslenme takviyelerini ifade eder.

Eşlik eden ilaçların varlığı, özellikle hasta uygunluğu ve güvenlilik konuları olmak üzere, bir klinik araştırmanın süresi ve maliyeti üzerinde ciddi bir etkiye sahip olabilir. Eşlik eden ilaçlar, klinik çalışmalara gönüllü olmak isteyen kişiler açısından sık görülen bir ret kaynağıdır. Randomize kontrollü çalışmaların sistematik incelemesi, araştırmaların %54,1'inin ilaçla ilgili en az bir hariç tutma kriterine sahip olduğunu tespit etmiştir. Bir de buna klinik araştırmaların %85'inin hasta kayıt zaman çizelgelerini karşılayamadığı gerçeği eklenince, eşlik eden ilaçların potansiyel etkisi açıkça ortaya çıkıyor.

Potansiyel gönüllüler arasında eşlik eden ilaç kullanımının yaygın olması sorunları daha da büyütür. Klinik araştırmalarda yapılan bir incelemeye göre, ziprasidon (şizofreni tedavisinde kullanılan bir antipsikotik madde) araştırmasına katılan gönüllülerin %78’i eşlik eden ilaç kullanmaktadır. Diğer birçok çalışmada da benzer sonuçlar bulunmuştur: Gönüllülerin en az bir ilaç daha aldıklarını bildirme oranı %83'tür.

Eşlik eden ilaçların da sonuçlar üzerinde etkisi olabilir. Araştırma ilacı ile etkileşimler hatalı sonuçlara yol açabilir. Bu nedenle, İyi Klinik Uygulamalar (GCP) düzenlemeleri, araştırmacıların çalışma gönüllüleri tarafından kullanılan ilaçlara dikkat etmesini zorunlu kılmaktadır.

Eşlik eden ilaç verilerinin toplanması ve analiz edilmesinin tüm avantajları göz önünde bulundurulduğunda, bu neden daha büyük bir mesele haline gelmiyor?

Eşlik eden ilaçları takip etmeyle ilişkili dört zorluk

Klinik araştırmalar sırasında ortaya çıkan eşlik eden ilaçlar konusu, araştırma ilaçlarının güvenliğini ve etkinliğini doğrulamak isteyen ilaç şirketleri için açıkça önemli bir husus olsa da, birçok klinik çalışma hâlâ eşlik eden ilaçları yeterince takip ve/veya analiz etmiyor. İşte bunun nedeni:

1. Sektör telafi çalışması yapıyor: Yakın zamana kadar, klinik araştırmalardaki eşlik eden ilaçların etkili bir şekilde takibi ve analizi birçok ilaç şirketinin radarında değildi. Ancak, eşlik eden ilaçların kullanımının genel popülasyonda artmaya devam etmesi nedeniyle, klinik araştırma verilerinin geçerliliği üzerindeki potansiyel etki daha belirgin hâle geliyor. Dolayısıyla, hem ilaç şirketleri hem de düzenleyici kurumlar, çalışma gönüllülerinin eşlik eden ilaç kullanımını fark etmeye ve buna daha fazla dikkat etmeye başlıyor.
2. Veriler güvenilmez olabilir: Birçok çalışma protokolü, eşlik eden ilaç kullanımının bir deneğin çalışma kaydına kaydedilmesini gerektirir. Bununla birlikte, bu son derece zor bir görev olabilir çünkü tıbbi kayıtların ayrıntılı bir şekilde incelenmesinin yanı sıra araştırma gönüllüsünün dürüst ve doğru raporlamasına dayanır.
3. Veriler karmaşıktır. Çoğu eşlik eden ilaç raporu tipik olarak dozaj, sıklık ve kullanım süresi gerektirdiğinden, sadece bir ilacın adını göndermek yeterli değildir. Genellikle, dozaj değişirse veya gönüllü ilacı bırakıp yeniden başlarsa aynı ilaç için çalışma kaydında birden fazla eşlik eden ilaç girişinin oluşturulması gerekir. Bu durum potansiyel olarak tek bir çalışma gönüllüsü için düzinelerce veya daha fazla veri noktası giriş hatasına yol açabilir.
4. Yeni teknolojinin benimsenmesi yavaş ilerliyor. Geleneksel yöntemde, bir klinik araştırma sırasında eşlik eden ilaç bilgileri toplansa da bu işlem kağıt üzerinde yapılırdı. Araştırma gönüllülerinden kullandıkları ek ilaçların kişisel bir günlüğünü getirmeleri veya hatta ilaçlarını merkezde belgelemek üzere getirmeleri istenebilir. Bu tür kağıt tabanlı dokümantasyon zahmetlidir ve olası eşlik eden ilaç-çalışma ilacı etkileşimlerinin herhangi bir şekilde etkili veya verimli analizine kesinlikle uygun değildir.

Klinik araştırmalarda eşlik eden ilaçların geleceği

Neyse ki artık bu zorluğun üstesinden gelebilecek yeni elektronik teknolojiler mevcut. Örneğin, çalışma gönüllülerine bir e-günlüğe erişim sağlanırsa çeşitli ilaçların listelerine ve dozaj miktarlarına elektronik olarak erişebilir ve ardından eşlik eden ilaç bilgilerini hemen bir araştırma veritabanına yükleyebilirler. Bu durum ilaç şirketlerinin verileri zahmetsizce yakalamasına ve analiz için kolayca erişilebilir hale getirmesine olanak tanıyarak bir hastayı etkileyen farklı değişkenler hakkında daha fazla içgörü elde edilmesini sağlar.

Yeni araçların gelişi iyi bir şekilde planlanmalıdır çünkü eşlik eden ilaçlarla ilgili yeni düzenlemeler kapıda olabilir. FDA yönergeleri her zaman klinik araştırmalarda eşlik eden ilaçların etkisinin analiz edilmesini gerektirmiş olsa da, bu her zaman güçlü bir şekilde uygulanmamıştır. Eşlik eden ilaçlar, hastaların araştırmalara katılmasına olanak sağlamak için kullanılan dahil etme ve hariç tutma kriterlerinin her zaman bir parçası olmuştur ancak bir çalışmaya kabul edildikten sonra, gönüllülerin aldığı bu ilaçların araştırma sonuçları üzerinde yaratabileceği ince etkilerin destekleyiciler tarafından takibi genellikle çok az olmuştur. Düzenleyici kurumların klinik çalışma raporlarında daha kapsamlı eşlik eden ilaç analizini teşvik etmeye başlamasıyla bu durum değişmeye başlıyor.

Doğru eşlik eden ilaç dokümantasyonu, bir araştırma ilacının güvenlilik profili için advers olayları ve ilaç etkileşimlerini karakterize etmeyi kolaylaştırmaktan daha fazlasını yapar. Bir klinik araştırma çalışmasına gönüllü olan hemen hemen herkesin, multi-vitamin, besin takviyesi veya ağrı veya alerji tedavisinde kullanılan yaygın reçetesiz ilaçlar gibi bir tür eşlik eden ilaç kullandığı bir gerçektir. Destekleyiciler, araştırmalarını zamanında ve bütçe dahilinde yürütmek için muazzam mali baskılarla karşı karşıyayken, hasta kayıt zaman çizelgelerini karşılamada eşlik eden ilaçların etkisini dikkate almak önemlidir.

Oracle'da global farmakovijilans direktörü olan Dr. Sameer Thapar, "Klinik bir araştırmanın odak noktası, üzerinde çalışma yapılan ilaçtır." diyor. “Ancak sonuçların en iyi şekilde yorumlanabilmesi için tüm ilaç tedavilerinin göz önünde bulundurulması gerekmektedir. Eşlik eden ilaçlar hasta için gerekli olsa da sonuçları karıştırabilir ve analizde hesaba katılmalıdır."

Aslında, ilgili nüanslara eleştirel bir gözle bakmadan, çalışmalara dahil etme/hariç tutma kriterlerini katı bir şekilde uygulamayı artık göze alamayız. Önemli olan, eşlik eden ilaç verilerini merkezler arasında doğru ve rutin bir şekilde takip etmektir. Böylece daha ileri çalışmalara olanak sağlamak veya potansiyel yan etkiler hakkında bilgi vermek için uygun sonuçlar çıkarılabilir. Bu, yalnızca sağlık hizmetlerinin toplam maliyetini düşürmek için değil, aynı zamanda hayat kurtaran tedavilerin uygulanmasını hızlandırmak için de önemlidir.

Oracle'da, klinik araştırmaları mümkün kılan tıbbi kahramanları kutluyor ve CISCRP gibi iş ortaklarıla tıbbi araştırmaları ilerletmek için var gücümüzle çalışıyoruz. Oracle, klinik geliştirme çalışmalarını hızlandırmaya yardımcı olarak ve Terapötik Öğrenme Sistemi ve COVID-19 aşı pasaportu gibi yenilikçi sektör girişimlerine gönüllü olarak katılarak COVID-19 ile mücadelede ön saflarda yer almıştır.